Ergenlik Döneminde Çözülmesi Gereken Bilmece: Hiperaktivite Mi, Mani Mi? / Psikolojik Sorunlar
Halk arasında yaygın olarak kısaca hiperaktivite olarak adlandırılan ?dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu? (DEHB) ile mani olarak adlandırılan ?iki uçlu duygu durum bozukluğu? (İUDB)'nun çocukluk ve ergenlik çağında sıklıkla bir arada bulunabildiği (1,8) ve bunları birbirinden ayırmanın zaman zaman güç hale gelebildiği son yıllarda üzerinde sıklıkla durulan bir sorun olarak öne çıkmaktadır (1, 2, 3, 6).
DHEB'da çocukluk ve ergenlikte aşırı koşma, tırmanma, dikkatsizlik, dağınıklık, akademik başarısızlık, çevreyle uyumsuzluk ve söz dinlenmeme ön planda görülen görülebilen belirtiler olmakla birlikte, hastanın yaşı büyüdükçe bu belirtilere artık rastlanmayabilir ve bunların yerine işinde aşırı verimsiz çalışma ya da birden fazla işte çalışma biçimindeki belirtiler ön plana çıkar. Erişkin bir DHEB'lu bireyde dikkatsizlik, huzursuzluk, duygusal oynaklık, dağınıklık, dezorganizasyon, strese aşırı duyarlı olma, dürtüsellik (impulsivite) ve hiperaktivitenin ön planda olduğu kaotik, karmaşık bir yaşam biçimi öne çıkar (4). Aynı belirtilere İUDB'nun özellikle sık döngülü tipinin ya da ikinci tipinin (disforik mani) manik fazlarında da aynı biçimde rastlanır (5).
İUDB'da uçta dalgalanmaların belli bir duygu durum için konumunu bir süre koruyarak süre gidiyor olması ayırıcı tanı için çok değerli bir kriterdir (6). DHEB'da epizodlar arası boşluklar görülmez. Çocukluk ya da ergenlik döneminde bu iki hastalığı birbirinden ayırmak için kullanılması önerilen ve mani durumunda tam olarak erişkinlerde gözlenen grandiözite, amaca yönelik etkinlikte artma, haz arama davranışında artma ya da azalmış uyku gereksinimi gibi belirtiler her zaman çocuklarda ve ergenlerde İUDB'da gözlenmeyebilir çünkü çocuklar ve ergenlerde mani tablosu yerine irritabilite ve disfori önde giden duygusal belirtiler olabilir (4, 5, 6, 7).
Erişkinlerdeki klasik mani tablosunun aksine çocuklarda ve ergenlerde mizaç dalgalanmaları hızlıdır ve kısa epizodlar halinde görülür ki işte bu özellik DHEB ile İUDB'nun birbirine karışmasına neden olan asıl özelliktir (6, 7). İUDB olan çocuk ve ergenler manik ya da depresif dönemlerde DHEB olan hastalardaki huzursuzluk, amaçsız bir hareketlilikle karışan ve irritabilite olarak adlandırılan bir tabloyu sergiler (8).
Görüldüğü gibi, iki hastalık gerek belirtilerinin birbirine çok benziyor olması, gerekse bir arada bulunma sıklıklarının % 30'a kadar çıkması nedeniyle birbirinden ayrılması güç olan hastalıklardır. Bu iki hastalığı birbirinden ayırmak aynı zamanda tedavi açısından da çok büyük önem taşır. DHEB tedavisinde kullanılan uyarıcı nitelikteki ilaçların İUDB'da mani dönemini tetikleyebilmeleri nedeniyle yanlış tanılandırma durumunda verilecek tedavinin hastalık tablosunu ağırlaştırması olasıdır (1, 3, 4). Hızlı döngülü ya da disforik özellikli İUDB'da ise özellikle yeni nesil antiepileptikler oldukça yüz güldürücü sonuçlar vermektedir (9, 10). Ergenlik döneminde ani intihar girişimlerinin sık görülmesi ve bu girişimlerin İUDB'nun depresif dönemlerinde çok sıklaşması da doğru tanının konulmasının önemini ayrıca ön plana çıkarmaktadır. Kullanılacak doğru tedavi hastayı tamamıyla sağlığına kavuşturabilir. İUDB'nun depresif döneminde kullanılan antidepresanların seçimi de, bazı antidepresanların mani dönemini tetikleme olasılığının yüksek olmasında dolayı hayati bir önem taşır (11).
Bu dönemde bu hastalıkların doğru teşhis edilememesi ya da uygun olmayan bir tedavinin uygulanması henüz eğitim dönemini sürdüren hastanın yaşamında telafi edilmesi zor kayıplara yol açabileceği gibi, hastayı ailesinin kontrolünden kopartarak olumsuz çevrelerin içine, madde bağımlılığına, yasa dışı bir takım faaliyetler içine sürükleyebilir. Bütün bu nedenlerle de, her iki hastalığın da doğru saptanması, birbirinden ayırt edilmesi ve doğru tedavinin uygulanması yaşamsal bir öneme sahiptir.
Referanslar:
1.Roman; FONT-VARIANT: normal"> Biederman J. (2003): Pediatric Bipolar Disorder Coming of Age: Biol Psychiatry 53: 931-934.
Chang K et al (2003): Bipolar Offspring: A Window Into Bipolar Disorder Evolution: Biol Psychiatry 53: 945-951.
Herrington R., Myatt T. (2003): Is Preadolescent Mania şe Same Condition as Adult Mania? A British Perspective: Biol Psychiatry 53: 961-969.
Montano B. (2004): Diagnosis and Treatment of ADHD in Adults in Primary Care: J Clin Psychiatry 65 (Suppl. 3) 18-21.
Tondo L. et al (2003): Rapid Cycling Bipolar Disorder: Effects of Long-term Treatments: Acta Psychiatr Scanned: 108: 4-14.
Leibenluft E. et al (2003): Researching şe Paşophysiology of Pediatric Bipolar Disorder: Biol Psychiatry 53: 1009-1020.
Wozniak J. et al (1995): Mania-like Symptoms Suggestive of Childhood Onset Bipolar Disorder in Clinically Referred Children: J Am Acat Child Adolesc Psychiatry 34: 867-876.
Geller B. et al (2002 B): DSM-IV Mania Symptoms in a Prepubertal and Early Adolescent Bipolar Disorder Phenotype Compared to Attention Deficit Hyperactive and Normal Controls. J. Clin. Adolesc Psychopharmacol 12 : 11-25.
Kowatch R A et al (2003): Combination Pharmacoşerapy in Children and Adolescents wiş Bipolar Disorder Biol Psychiatry 53: 978-984.
Sachs G S (2003): Decision Tree for şe Treatment of Bipolar Disorder: J Clin. Psychiatry 64 (Suppl. 8) 35-40.
Parker G, Parker K (2003): Which Antidepressants Flick şe Switch? Australian and New Zealand Journal of Psychiatry; 37: 464-468.
Okunma Sayısı: 3781 / Yorum Sayısı: 0
Bu yazıya daha önce yorum yapılmamış ?